بارها و بارها در رادیو و تلوزیون داستانهایی درباره بزرگان دین شنیده می شود و گویندگان چه بی پروا واژه «کنیز» را به کار می برند. شاید اگر یکی از آنها از فرهنگ واژه ای بهره می برد؛ در می یافت که این واژه دست کم امروزه، چم شایسته ای ندارد. کوتاه می توان گفت:

کنیز واژه‌ای ساخته شده  از «کن + ییز» است. «کن» به چم «زن» بوده و «ییز»، «پسوند تصغیر (خُردانگار)» است.

کنیز برابر پارسی واژه « جاریه» زبان تازی، دارای ویژگیهایی است که در نگاشته «لمعه دمشقیه» از محمد ابن مکی  با برگردان علی رضا فیض و علی مهذب آورده شده است. در پیشگفتار این نگاشته آمده است:

« لمعه،کتابی نیست که نیازی به معرفی داشته باشد.در اهمیّت و فضیلت آن همین بس که قرنهاست در حوزه های علمی بزرگ تدریس می شود.وهمواره مورد توجه علمای بزرگ اسلام بوده وهست.»
« شهید اول،مؤلف دانشمند لمعه نیز بی نیاز از تعریف وتوصیف است.وی در سراسر اقطار جهان اسلام از چنان شهرت واعتباری برخوردار است که کمتر کسی نام او را نشنیده و کمتر دانشمندی است که از تألیفات پر ارج و اعتبار او بهره ای بر نگرفته باشد».

و در آن می یابید:

صفحه 204 جلد1 : زن و شوهر بودن(غلام وکنیز)مانع خریداری آنان نمی شود.ودر صورت خریداری،زناشویی باطل می گردد.

در فروش حامله حمل او نیز داخل است.

نگاه کردن به صورت کنیز ومواضع زینت او هنگامی که بخواهد او را خریداری کند جایز است.

تغییر دادن نام مملوک به هنگام خریداری او، و صدقه دادن برای او به چهار درهم، وخوراندن چیزی شیرین به او مستحب است.

جماع کردن با کنیز ( به سبب ملک) جایز است.

تذکر:در این صورت عقد و مهریه وجود ندارد.

بر فروشنده پیش از فروختن کنیز واجب است،استبرا کردن او،و بر خریدار نیز واجب است .............،در مدت استبرا چیزی جز جماع کردن،حرام نیست.

بنده مالک چیزی نمی شود.

صفحه 206 جلد1 : {اگر شخصی کنیز شخص دیگری را بفروشد}وسپس آشکار شود که کنیز مال غیر بوده،مشتری جماع کننده برای دریافت غرامتی که داده است به فروشنده رجوع میکند.

صفحه 207 جلد1 : خریدن کنیز دزدیده شده از سرزمین صلح جایز نیست.اگر کسی از روی جهل او را بخرد باید پس بدهد.و بهای آنرا پس بگیرد واگر بها یافت نشد تباه شده است. و گفته اند:کنیز در فراهم کردن آن باید بکوشد.
صفحه 253 جلد1 : اگر گرو گذارنده،باکنیز گروگان درآمیزد،در صورت آبستن کردن،ام ولد می شود. و قبلاً گفتیم که فروختن آن جایز است.و اگر گرو گیرنده با او در آمیزد،زناکار است.و در صورتیکه او را مجبور کرده و او بکر بوده باشد،باید ده یک بهای او را بدهد.(به مالک)

با پیشینه ای که از این  واژه در نگاشته های گوناگون آمده، جای پرسش است که چرا داشتن کنیز برای بزرگان زشت نبوده است؟ شاید شما هم توانستید پاسخ خود را از تارنمای  «پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی» بیابید:

چرا امامان(ع) کنیز داشتند؟
در عرف آن زمان که به ناچار در جنگ اسیر می گرفتند و اسیران را به صورت کنیز و غلام در خدمت نیروهای پیروز می گذاشتند: غلامان و کنیزان به عنوان خدمت‌گزاران نیروهای فاتح بودند و البته بهرة جنسی از کنیزان را نیز روا می شمردند.
اسلام بهترین برنامه را در مورد رهایی اسیران به اجرا در آورد. آزادی بی چون وچرای آنان باعث تقویت کفر و قرار گرفتن دوبارة آنان در صف گمراهی می شد؛ اسارت دائمی نیز به مصلحت آنان نبود.
اسلام گفت: مدتی به عنوان اسیر در خانه های مسلمانان باشند تا از نزدیک آداب و اخلاق اسلامی را بیاموزند و پذیرای حق و هدایت گردند و سپس آزاد شوند. اسلام برای این دورة انتقالی یک سری مقررات را وضع کرد که با توجه به آن مرد می‌تواند همانند همسر خویش با کنیز رابطه برقرار کند.
در عرف آن زمان، مردان افزون بر بهره بردن از همسران قانونی، از کنیزان بهره می‌بردند. در زندگی امامان نیز این امر وجود دارد و اشکالی ندارد.
برخی از امامان(ع) به علت وجود خفقان و شرایط سخت حتی یک همسر دائم اختیار نکردند و به بهرة مشروع از کنیزان اکتفا نمودند، مانند امام هادی و عسکری(ع).
برخی دیگر غلامان و کنیزان متعدد می خریدند، چند ماهی در خانه نگه می داشتند و آنان را به آداب اسلامی خوب تربیت می کردند و بعد در راه خدا آزاد می کردند. این حرکت نه با هدف کامجویی از کنیزان،‌ بلکه با هدف مقدس الهی و به عنوان یک روش تربیتی، انجام می شد. امامان غلامان و کنیزان را می خریدند تا بعد از یک دورة آموزشی آنان را از قید اسارت آزاد سازند.
در زندگانی امام چهارم(ع) این موضوع به روشنی دیده می‌شود. امام در هر شب از ماه رمضان یک یا چند برده آزاد می کرد، و در آخر ماه رمضان به تعداد کل شب های ماه رمضان آزاد می‌کرد و می گفت: «دوست دارم خداوند ببیند که من در دنیا بردگان خود را آزاد می کنم تا بلکه مرا در روز رستاخیز از آتش دوزخ آزاد سازد».
امام سجاد(ع) هیچ کنیز یا غلامی را بیش از یک سال نگه نمی داشت. همه را در شب عید فطر آزاد می‌کرد. حضرت با هر مناسبتی برده ای را آزاد می‌کرد. این یکی از کارهای مستمر حضرت بود که کنیزان و غلامان را بخرد و مدّتی به تعلیم و تربیت آنان بپردازد و سپس در راه خدا آزاد کند. مورخان نوشته اند: در مدینه گروه عظیمی از بندگان و کنیزان آزاد شده بودند که توسط امام سجاد (ع) رهایی یافته بودند.
اهداف و برنامه های دیگری نیز می‌تواند دراین مسئله وجود داشته باشد که نیاز به تحقیقات گسترده تر دارد

 با این نگرش که در نزد ایرانیان واژه «کنیز» دربردارنده «معنایی» با بار منفی است و «زن» در فرهنگ ریشه دار پارسی همانی است که در سروده بانو پروین اعتصامی می شناسیم:
مرا گر در مقام همسری بینی ، 
نه یک همخواب و همبستر
که یک همراه و یک یار وفادارم
نه یک برده ، مکن اینگونه پندارم ...
پس بهتر آن است که از واژه دیگری برای آموزه های دینی بهره گرفته شود (بویژه در تارنماهای پرکاربردی چون «رشد» که شبکه ملی آموزشگاههای ایران است)تا مغزهای سخت گیر را به اندیشه وادار نکند!